Ancillary Justice

Wat is dat met meer dan degelijke debuten, tegenwoordig?

En ook: verdorie, ik had moeten wachten tot na de zomer om dit te lezen. Ik had het al lang volgehouden: Ancillary Justice (2013) en Ancillary Sword (2014) stonden al een tijd op de ‘te lezen'-lijst, maar ik had mezelf voorgenomen er niet aan te beginnen tot Ancillary Mercy (2015) uit zou zijn.

En dan had ik pech: mijn vorige boek was bijna uit, en ik had iemand aan de lijn die net Ancillary Justice gelezen had en het mij aanraadde, en lang verhaal kort, twee en een halve dag later waren de twee eerste boeken van de Imperial Radch-trilogie uitgelezen.

Imperia over millenia en lichtjaren heen, mysterieuze aliens die niet echt in beeld komen maar wel vitaal zijn voor het verhaal, onderdrukte lokale bevolkingen: space opera, hoezee!

Achteraf bekeken leest het als een catalogus van genre-clichés, met een auteur die er op de één of andere manier in slaagt om Iain M. Banks met Anne McCaffrey te integreren. Zeer letterlijk, eigenlijk zelfs: het hoofdpersonage is écht een schip dat zingt. Een Artifiële Intelligentie en geen cyborg zoals bij McCaffrey, maar voor de rest: het schip verzamelt muziek en zingt heel de tijd, er is een complexe relatie tussen schip en kapitein, het kan allemaal nogal sentimenteel worden.

Niet overdreven of zo, en er is genoeg spanning en avontuur en karakterontwikkeling en wereld te ontdekken om het allemaal meer dan interessant te houden.

In de wereld van Ancillary Justice zijn de Radch het dominante rijk in het bekende universum. Hun basis is een Dysonsfeer ergens buiten beeld, en hun modus operandi is al een eeuwigheid: werelden veroveren, onderwerpen en ‘beschaven', en dan de volgende wereld. Ze hebben een technologie ontwikkeld waarmee ze menselijke lichamen kunnen controleren als ‘ancillaries': een centraal brein verdeeld over verschillende lichamen, waarbij de oorspronkelijke persoon die in het lichaam zat helemaal verloren gaat.

Die ancillaries kunnen gecontroleerd worden door AI's, en dan gaat het om tientallen en tientallen soldaten, maar het kan ook een soort decentralisatie van gezag zijn: de Heerser van de Radch, Anaander Mianaai, gebruikt al duizenden jaren clonen van zichzelf als ancillaries.

Het verhaal begint op een verlaten ijsplaneet (echo's van Hoth, iemand?), waar de enige overgebleven ancillary van het schip Justice of Toren toevallig in de goot een officier tegenkomt die duizend jaar geleden verdween. En dan gaat het over en weer tussen de tijd nu, met de relatie tussen die officier en het schip (dat zelfs duizend jaar geleden die officier niet echt sympathiek vond) en de tijd twintig jaar geleden, waar we ontdekken hoe het komt dat er maar één ancillary van een schip overblijft.

Ik weet niet of het zó goed is dat het al die prijzen waard is (Hugo, Nebula, Locus, Arthur C. Clarke, BSFA) want in het grotere space opera-beeld blijft het allemaal toch wat op de oppervlakte, maar hey, het zijn fijne personages, het is een fijn verhaal, het is degelijk geschreven, en het gaat allemaal vooruit.

Aangeraden, dus.

 

I don't think this book was for me. Which is surprising because the synopsis would argue otherwise. The main character is an AI, a two thousand year old star ship trapped for the past two decades in a single human body, on a quest for answers and revenge. That's gold right there. But this book consistently felt like work, and while I like my reading to be challenging, I'm not too proud to recognize when something is just a little bit out of my league.

What gets talked about the most about this book is the setting and the language, specifically that everyone is referred to a gender-neutral “she.” Which is disorienting and kind of exciting. You can essentially imagine any character as any gender you feel like, or keep them all genderless if that's your fancy. The only characters with specified genders is Breq, our hero, formerly the Justice of Toren, who has a woman's body, and Sevairden, a man she rescues from a drug habit for no other reason that he was a former officer of hers. Breq and Sevairden's relationship is a fascinating one. He (he is referred to as she in the book, obviously, but I'm going to try to be a little less confusing here) was not one of her favorite officers, as she consistently states, and she feels no real attachment to him. Over the course of the book, the feeling is clearly not mutual. Whether its because Sevairden subconsciously recognizes his former ship or because he fell in love with a person who selflessly cared for him when they didn't have to is hard to say- like many things, Leckie leaves this intentionally ambiguous.

In Ancillary Justice, you have to consistently think about what you're reading. You have to think about what it means for an AI to have “favorites” and overturn an entire empire out of grief for a lieutenant she was forced to murder, you have to question your assumption that all figures of authority are male even when they're referred to as “she” (I learned some shit about myself in this, for real), you have to keep track of what the fuck is going on when an omniscient all-powerful AI splits into multiple parts and starts acting against itself. When the climax hit, it was exciting and intense, but a big part of me was just like “I have no idea what they fuck is happening.”

There's also a lot of talking. There's exploration of cultures that consistently feel alien, discussion of morality and philosophy between an ancient AI and humans who don't understand its value. Everything feels at an arm's length, and the use of pronouns has a bit to do with that. When you're constantly questioning how you've interpreted character, its hard to just be in the moment and get absorbed into the story. There are great emotional elements to this - the fact that Breq is so stoic makes when she does get emotionally invested so much more valuable, and the story of Lieutenant Awn is gripping and sad to say the least - but mostly I felt very detached.

I'm really torn about whether I want to read the next book. I really like Breq, or Justice of Toren. I want to see her interact with other AI (the interactions with Station and a Mercy were really interesting but brief), and I want to see where her relationship with Sevairden goes. But I think I might read something a little more straight forward next.