خواجه نظام‌الملک طوسی

دلایلی که نوشته‌های سیدجواد طباطبایی مورد مطالعه همه‌گیر قرار نمی‌گیرند بسیار است. از جمله آنکه مطالب مذکور او پشتوانه‌ی ژرفی در محافل علمی ایران ندارد. پس این دشواری را بر دوش خواننده ایجاد می‌کند که انبوهی از نوشته‌های او را دست کم در آغاز با کندی و پر از پرسش مطرح شده در ذهن خود بخواند.
روش‌های گوناگونی برای خوانش مطالب پربار دکتر طباطبایی وجود دارد، یک راهکار خوانش بر اساس زمان انتشار اثر (مقاله و کتاب) است. به عنوان نمونه “تاریخ اندیشه سیاسی در ایران” پیش از کتاب پیش رو نوشته شده و در جای جای این کتاب اشاراتی به آن کتاب وجود دارد با اینحال مطالب “تاریخ اندیشه سیاسی در ایران” بصورت خلاصه و با کلامی رسا تر دوباره در این اثر تکرار می‌شود. پس لزوم خوانش کتاب مذکور پیش از این اثر را بر می‌دارد. اتفاقا بنظر من بهتر است تا این اثر، یعنی “خواجه نظام الملک طوسی، گفتار ...” پیش از دیگر آثار طباطبایی مورد خوانش قرار گیرد. زیرا نه تنها چکیده‌ای از مبانی تاریخی است که در کتاب‌های مقدماتی خود از جمله تاریخ اندیشه تلاش دارد تا بیان کند. بلکه بن مایه‌های اندیشه ایرانشهری که مبنای نظریات طباطبایی است را نیز بیان می‌کند.
متن دشوار کتاب شوربختانه بسیاری را از خوانش این اثر بازمی‌دارد، ولیکن لاجرم برای بیان چنین مباحثی، چنین بیانی نیاز است.