Lolita

Jaja, schaam op mij, ik had dit nog niet gelezen.

Um. Wat kan ik zeggen dat nog geen duizend keer vóór mij gezegd is, en beter, door mensen die er meer van weten dan ik?

Een meesterwerk. Bijna niet te bevatten dat Engels niet Nabokov's moedertaal is. Een heel boek over een pedofiel en een twaalfjarig meisje, en hun uitdrukkelijk zeer seksuele relatie, zonder ook maar één vuil woord. Bij momenten hardoplachend grappig, bij momenten schrijnend triest, bij momenten verstillend pakkend. Volledig geschreven vanuit het standpunt van Humbert Humbert, een Europese émigré in de VS, sinds zijn jeugd geobsedeerd door “nymphets”, een bepaald soort prepuberale meisjes.

De man had een kleine erfenis opgedaan van een ver familielid, had zich gevestigd in een slaperig dorpje en was er op slag verliefd geworden op Dolores Haze, Lolita. Hij trouwt met haar moeder om er toch maar dicht bij te zijn, beschrijft minutieus wat hij doet om ze toch maar te kunnen aanraken, wat er van seconde tot tot seconde gebeurt als ze op zijn schoot kruipt, hoe onmogelijk zijn liefde wel is – en dan komt de moeder in een ongeluk om het leven.

De eerste avond dat hij alleen is met Lolita, geeft hij ze een slaapmiddel en denkt hij ze te kunnen bepotelen in haar slaap: blijkt dat ze nog wakker is, en verleidt zij hém. Waarna ze twee jaar lang de hele Verenigde Staten rondzwerven, van motel tot motel, van de ene naar de andere attractie.

Hij controleert al wat ze doet – geen contact met vreemden! – en geeft ze enkel zaken in ruil voor seksuele diensten: neen, géén gezonde relatie. Maar omdat alles vanuit één standpunt geschreven is, van een toegegeven zieke mens (niet alleen die pedofilie, ook allerlei depressies en achtervolgingswaanzin), is het absoluut niet duidelijk is wat de realiteit is. En is Lolita voor ons even mysterieus is als voor Humbert: in hoeverre is zij slachtoffer en prooi, in hoeverre controleert zij eigenlijk Humbert en heeft ze haar lot in eigen handen?

Had ik al gezegd dat het ongelooflijk mooi geschreven is? Het is sensueel mooi van taal, met woordspelingen en allusies en alliteraties en over-en-weer tussen Frans en Engels; het speelt met de vorm van het boek, dat als een dagboek begint en dan een soort biografie wordt en dan een huis clos-achtig ding, en dan een road movie en dan een actiefilm, en dat allemaal in een raamvertelling met een voorwoord van een fictief personage en een nawoord van de echte auteur, maar dat daarom niet noodzakelijk minder fictief zou zijn.

Al wie dit nog niet zou gelezen hebben: niet twijfelen.

Oh ja: ik ga graag eens kijken naar de één-ster-reviews op Amazon, voor de boeken die ik lees. Dit stuk uit een review van ene J. Cooper was voor hem een hoofdreden om het boek slecht te vinden. Ik kan begrijpen waarom, zelfs al ben ik het er 100% mee oneens. Voor de volledigheid en bij wijze van waarschuwing dus:

I was also irritated by the use of language. There's a difference between writing with a large vocabulary and beating the reader over the head with it. I felt as though I was watching Nabokov doing verbal gymnastics when I had merely asked him to tell me a story. Though I was able to understand the English, despite the use of more complicated words than are needed, I cannot speak French and it is ridiculous to intersperse an English language book with French phrases. It's a prime example of Nabokov's arrogance. All of this hampers the flow of the book.

Probably the creepiest book I've ever read. Its narrator has to be the Walter White of the literature world - he's awful and a monster and barely even a human being but somehow, the fact he's the one telling the story makes him a little less demonic. This book is not at all what I expected, but it was a thrilling read and completely and utterly nightmare inducing.

Lolita została wydana pierwszy raz w 1955 roku przez słynne paryskie wydawnictwo Olympia i spowodowała wybuch powszechnego oburzenia. Dzika namiętność głównego bohatera i narratora powieści, Humberta do 12 - letniej Dolores - Lolity oraz skala, jaką ta namiętność przybiera, pozostają prawdziwie szokujące nawet dzisiaj, szczególnie w społeczeństwach borykających się z problemem molestowania dzieci i ich seksualności. Książka, brutalna i drastyczna, napisana została w charakterystycznym dla Nabokova klarownym stylu, przez co staje się poruszającym pytaniem o rolę, jaką winna pełnić literatura. Czy powinniśmy dostrzegać piękno moralnie nagannej opowieści i czerpać z niej przyjemność? Czy powinniśmy powstrzymywać się od sądów moralnych w imię estetycznego podziwu dla świetnie ułożonego akapitu, czy doskonale wyważonego zdania? Odpowiedź pozostaje niejasna, ale jedno jest pewne: konfrontując treść ze stylem i starannie równoważąc estetykę z etyką, Nabokov tworzy nowy rodzaj literatury. Molestowanie Lolity przez Humberta i ich szalona ucieczka przed władzami przez Stany Zjednoczone sprawiają, że książka ta nie tylko otwiera nurt postmodernistyczny, ale również stanowi rodzaj zwiastuna filmów drogi. Humbert pochodzi z Europy, ze starego świata, jest miłośnikiem Rimbauda i Balzaca i nie może się odnaleźć w pełnym blichtru amerykańskim świecie lat 50. XX w. Oczarowują go krzykliwe wdzięki żującej gumę i opijajającej się gazowanymi napojami Lolity. W tym sensie jest to opowieść o spotkaniu wyrafinowanej dojrzałości z prostacką młodością, Europy z Ameryką, sztuki wysokiej z popkulturą. Na tym wątku oparto później wiele książek i filmów. Świadectwem oryginalności i siły tej powieści jest fakt, że po tylu latach pozostaje nadal tak samo prowokacyjna i bez przerwy zmusza do myślenia.

“Rozumiecie, kochałem ją. Była to miłość od pierwszego wejrzenia, miłość do ostatniego wejrzenia, miłość od każdego i każdego wejrzenia.”

I started the audiobook of Lolita one day at the gym while “Jersey Shore” played on one of the big TVs in the cardio section, and found myself thinking there was some sort of irony there, listening to Jeremy Irons' silky tones narrate a tale of a man whose behavior goes past the bounds of decency while images of people engaging in more banal forms of debauchery played in front of me. This is all a round about way of expressing my own trepidation when I began Lolita, the first-person account of one man's criminal relationship with a 12-year-old girl. Yet, Lolita is less about the narrator's crimes than about his own mental derangement. The spirit of Poe hangs over the novel, from the beginning when we learn that Humbert Humbert (our narrator) mourns for a childhood love named Annabel Leigh, and I found myself thinking much of The Tell-Tale Heart. Nabokov takes all of the sickness, literary style, rationalization and guilt of that short tale and stretches it out into a strange, haunting aria of obsession and memory, with a healthy dose of black comedy. Yet he does not let us completely off the hook, and we often see through Humbert's narration, though he is blind to it, the terrible impact of his actions. It's the sort of novel that lingers long after the last page, like a vivid dream whose images continue to haunt long after wakefulness has returned.